Syllabus MPPSC 2025-2026 In Hindi

PLEASE SHARE

 

Contents

Syllabus MPPSC 2025-2026  Hindi( 2024 से प्रभावशील )

राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम


प्रथम प्रश्न पत्र – सामान्य अध्ययन 

(1) भारत का इतिहास

  • संकल्पना एवं विचार  – प्राचीन भारतीय ज्ञान परंपरा , भारतवर्ष , वेद , उपनिषद , आरण्यक , ब्राह्मण ग्रन्थ , षड्दर्शन , स्मृतियां , ऋतु , सभा , समिति, गणतंत्र , वर्णाश्रम , पुरुषार्थ , ऋण संस्कार , पञ्चमहायज्ञ / यज्ञ कर्म सिद्धांत , बोधिसत्व , तीर्थंकर ।
  • प्राचीन एवं मध्यकालीन भारत के इतिहास की प्रमुख विशेषताएं , घटनाएं एवं उनकी प्रशासनिक सामाजिक तथा आर्थिक व्यवस्थाएं ।
  • भारत  की सांस्कृतिक विरासत  – कला प्रारूप , साहित्य , पर्व एवं उत्सव
  • 19 वीं एवं 20 वीं शताब्दी में सामाजिक तथा धार्मिक सुधार आंदोलन
  • स्वंत्रता संघर्ष एवं भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन ।
  • स्वतंत्रता के पश्चात् भारत का एकीकरण एवं पुनर्गठन

(2) मध्य प्रदेश का इतिहास , संस्कृति एवं साहित्य

  • मध्य प्रदेश के इतिहास की महत्वपूर्ण  घटनाएं प्रमुख राजवंश ।
  • स्वंत्रता आंदोलन में मध्य प्रदेश का योगदान ।
  • मध्य प्रदेश की प्रमुख कला  एवं स्थापत्य कला ।
  • मध्य प्रदेश की प्रमुख जनजातीयां एवं उनकी बोलियां ।
  • मध्य प्रदेश के प्रमुख  साहित्यकार  एवं उनकी कृतियां ।
  • मध्य प्रदेश के प्रमुख धार्मिक , सांस्कृतिक , एवं  पुरातात्विक पर्यटक स्थल ।
  • मध्य प्रदेश में विश्व धरोहर स्थल ।
  • मध्य प्रदेश के प्रमुख जनजातीय व्यक्तित्व ।

(3) भारत का भूगोल

  •  पर्वत , पहाड़ियां , पत्थर , नदियां और  झीलें ।
  • जलवायु घटनाएं अल नीनो , ला नीनो ,  दक्षिणी दोलन पश्चिमी विक्षोभ  , जलवायु परिवर्तन के परिणाम ।
  • प्राकृतिक संसाधन  वन , खनिज , जल संसाधन ।
  • प्रमुख फसलें , खाद्य सुरक्षा , हरित क्रांति दूसरी हरित क्रांति की रणनीतियां ।
  • ऊर्जा के पारम्परिक खतरे और आपदाएं , भारत में प्रमुख चक्रवात ।
  • जनसँख्या वृद्धि वितरण एवं घनत्व  ग्रामीण – नगरीय  प्रवास ।

(4) मध्य प्रदेश का भूगोल

  • वन , वनोपज , नदियाँ , पहाड़ , पहाड़ियां और पठार ।
  • जलवायु , ऋतुएं , तापमान, वर्षा ।
  • प्राकृतिक संसाधन  – मिट्टियाँ , प्रमुख  खनिज संसाधन ।
  • प्रमुख फसलें , जल संसाधन , सिचाई और सिचाई परियोजनाएं
  • ऊर्जा के पारम्परिक और गैर पारम्परिक स्त्रोत ।
  • मध्य प्रदेश के प्रमुख उद्योग ।
  • जनसँख्या वृद्धि वितरण एवं घनत्व , नगरीकरण ।

(5) भारत एवं मध्यप्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था

  • संविधान सभा
  • संघीय कार्यपालिका , राष्ट्रपति एवं संसद
  • सर्वोच्च न्यायालय एवं न्यायायिक व्यवस्था
  • संवैधानिक संशोधन
  • नागरिको के मौलिक अधिकार , कर्त्तव्य एवं राज्य के नीति निदेशक सिद्धांत
  • राष्ट्रिय एवं प्रादेशिक संवैधानिक / सांविधिक आयोग एवं संस्थाएं 
  • मध्य प्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था ( राज्यपाल , मंत्रिमंडल , विधानसभा , उच्च न्यायालय )
  • मध्य प्रदेश में त्रिस्तरीय पंचायती राज एवं नगरीय  प्रशासन व्यवस्था
  • मध्य प्रदेश में सुशासन ( अभिशासन व्यवस्था )

(6) भारत एवं प्रदेश की अर्थव्यवस्था

  • भारतीय अर्थव्यवथा में मध्य प्रदेश की वर्तमान स्थिति
  • मध्य प्रदेश की जनसँख्या एवं मानवीय संसाधनों का विकास  – शिक्षा स्वास्थ्य एवं कौशल
  • सतत विकास लक्ष्यों में मध्य प्रदेश की स्थिति
  • मध्य प्रदेश में कृषि , उद्योग , ऍम एस ऍम इ एवं अधोसंरचना का विकास
  • आत्मनिर्भर मध्य प्रदेश एक जिला एक उत्पाद ( ओ डी ओ पी )
  • मध्य प्रदेश में बौद्धिक सम्पदा अधिकारों ( आई  पी आर ) की प्रगति
  • भारतीय अर्थव्यवस्था की नवीन प्रवृत्तियां कृषि उद्योग एवं सेवा क्षेत्र
  • वित्तीय संस्थाएं रिज़र्व बैंक , वाणिज्यिक बैंक , सेबी , गैर बैंकिंग वित्तीय संस्थाएं 
  • भारत की विदेशी व्यापार की नीतियां एवं G-20 , सार्क तथा आसियान

(7) विज्ञान पर्यावरण एवं स्वास्थ

  • विज्ञान की प्रमुख शाखाओं का प्रारम्भिक ज्ञान
  • भारत के प्रमुख वैज्ञानिक संसथान और उनकी उपलब्धियां
  • उपग्रह एवं अंतरिक्ष प्रौद्योगिकी , अंतरिक्ष विज्ञान के क्षेत्र में भारत की उपलब्धियां
  • मानव शरीर संरचना 
  • पोषण, आहार , पोषक तत्त्व एवं कुपोषण
  • अनुवांशिक रोग , सिकिल सेल एनिमिया कारण प्रभाव निदान एवं कार्यक्रम
  • स्वास्थ नीति एवं कार्यक्रम , संक्रमण रोग उनकी रोकथाम एवं स्वास्थ सूचक
  • सतत विकास की अवधारणा एवं एस डी जी
  • पर्यावरणीय कारक, पारिस्थिकीय तंत्र एवं जैव विविधता
  • प्रदुषण , प्राकृतिक आपदाएं एवं प्रबंधन

(8) अंतर्राष्ट्रीय,राष्ट्रीय,एवं मध्यप्रदेश की समसामयिक घटनाएं 

  • अंतर्राष्ट्रीय समसामयिक घटनाएं 
  • राष्ट्रिय समसामयिक घटनाएं  
  • मध्य प्रदेश की समसामयिक घटनाएं  

(9) सूचना  एवं संचार प्रौद्योगिकी

  • कंप्यूटर का आधारभूत ज्ञान
  • इलेक्ट्रॉनिकी ,सूचना  एवं संचार प्रौद्योगिकी
  • रोबोटिक्स , अर्टिफिशियल इंटेलीजेन्स एवं साइबर सिक्योरिटी
  • इ – गवर्नेंस
  • इंटरनेट तथा सोशल नेटवर्किंग प्लेटफॉर्मस

(10) मध्य प्रदेश की  जनजातियां विरासत , लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य

  • मध्य प्रदेश में जनजातियों का भौगोलिक विस्तार  , जनजातियों से सम्बंधित संवैधानिक प्रावधान
  • मध्य प्रदेश  की प्रमुख जनजातियां , विशेष पिछड़ी जनजातियां एवं घुमन्तु जातियां , जनजातियों के कल्याण के लिए योजनाएं
  • मध्य प्रदेश की जनजातीय संस्कृति परम्पराएं , विशिष्ट कलाएँ  , त्यौहार ,उत्सव , भाषा , बोली एवं साहित्य 
  • मध्य प्रदेश की जनजातियों का भारत के स्वतन्त्रा संग्राम में योगदान एवं राज्य के प्रमुख जनजातीय व्यक्तित्व । मध्यप्रदेश में जनजातियों से सम्बंधित प्रमुख संस्थान , संग्रहालय , प्रकाशन
  • मध्य प्रदेश की लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य

what is social media impact on study ? ” 9 तरीके पढ़ाई के दौरान सोशल मीडिया से ध्यान भटकाने को कैसे सीमित करें ?”

 

राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम

Syllabus MPPSC 2025-2026

द्वितीय प्रश्नपत्र –   सामान्य   अभिरुचि  परिक्षण  

  1. बोधगम्यता ।
  2. जीवन शैली , प्रतिबल ।
  3. संचार कौशल
  4. तार्किक कौशल एबीएम विश्लेषणात्मक क्षमता ।
  5. निर्णय लेना एवं समस्या समाधान ।
  6. सामान्य मानसिक योग्यता
  7. आधारभूत सांख्यायन  ( संख्याएं एवं उनके सम्बन्ध , विस्तार क्रम आदि दसवीं कक्षा का स्तर ), आंकड़ों का निर्वचन ( चार्ट, ग्राफ तालिका आंकड़ों की पर्याप्तता आदि दसवीं कक्षा का स्तर )
  8. हिंदी भाषा ने बोधगम्यता कौशल (  दसवीं  कक्षा का स्तर)

टिप्पणी – दसवीं कक्षा के स्तर के हिंदी भाषा के बोधगम्यता कौशल से सम्बंधित प्रश्नो का परिक्षण , प्रश्नपत्र में केवल हिंदी भाषा के उद्धरणों के माध्यम से , अंग्रेजी अनुवाद उपलब्ध कराये बिना किया जायेगा ।

टीप – इस सिलेबस को लिखने में पर्याप्त सतर्कता बरती गई है , फिर भी इसे MPPSC की अधिकृत वेबसाइटhttp://mppsc.mp.gov.in से मिला लें ,

MPPSC की तैयारी से जुडी अन्य महत्वपूर्ण जानकारी के लिए विजिट करें हमारी वेबसाइट https://mppscexam.com

Leave a comment