Contents
- 1 Syllabus MPPSC 2025-2026 Hindi( 2024 से प्रभावशील )
- 1.1 राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम
- 1.2 प्रथम प्रश्न पत्र – सामान्य अध्ययन
- 1.2.1 (1) भारत का इतिहास
- 1.2.2 (2) मध्य प्रदेश का इतिहास , संस्कृति एवं साहित्य
- 1.2.3 (3) भारत का भूगोल
- 1.2.4 (4) मध्य प्रदेश का भूगोल
- 1.2.5 (5) भारत एवं मध्यप्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था
- 1.2.6 (6) भारत एवं प्रदेश की अर्थव्यवस्था
- 1.2.7 (7) विज्ञान पर्यावरण एवं स्वास्थ
- 1.2.8 (8) अंतर्राष्ट्रीय,राष्ट्रीय,एवं मध्यप्रदेश की समसामयिक घटनाएं
- 1.2.9 (9) सूचना एवं संचार प्रौद्योगिकी
- 1.2.10 (10) मध्य प्रदेश की जनजातियां विरासत , लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य
- 1.3 राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम
Syllabus MPPSC 2025-2026 Hindi( 2024 से प्रभावशील )
राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम
प्रथम प्रश्न पत्र – सामान्य अध्ययन
(1) भारत का इतिहास
- संकल्पना एवं विचार – प्राचीन भारतीय ज्ञान परंपरा , भारतवर्ष , वेद , उपनिषद , आरण्यक , ब्राह्मण ग्रन्थ , षड्दर्शन , स्मृतियां , ऋतु , सभा , समिति, गणतंत्र , वर्णाश्रम , पुरुषार्थ , ऋण संस्कार , पञ्चमहायज्ञ / यज्ञ कर्म सिद्धांत , बोधिसत्व , तीर्थंकर ।
- प्राचीन एवं मध्यकालीन भारत के इतिहास की प्रमुख विशेषताएं , घटनाएं एवं उनकी प्रशासनिक सामाजिक तथा आर्थिक व्यवस्थाएं ।
- भारत की सांस्कृतिक विरासत – कला प्रारूप , साहित्य , पर्व एवं उत्सव
- 19 वीं एवं 20 वीं शताब्दी में सामाजिक तथा धार्मिक सुधार आंदोलन
- स्वंत्रता संघर्ष एवं भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन ।
- स्वतंत्रता के पश्चात् भारत का एकीकरण एवं पुनर्गठन
(2) मध्य प्रदेश का इतिहास , संस्कृति एवं साहित्य
- मध्य प्रदेश के इतिहास की महत्वपूर्ण घटनाएं प्रमुख राजवंश ।
- स्वंत्रता आंदोलन में मध्य प्रदेश का योगदान ।
- मध्य प्रदेश की प्रमुख कला एवं स्थापत्य कला ।
- मध्य प्रदेश की प्रमुख जनजातीयां एवं उनकी बोलियां ।
- मध्य प्रदेश के प्रमुख साहित्यकार एवं उनकी कृतियां ।
- मध्य प्रदेश के प्रमुख धार्मिक , सांस्कृतिक , एवं पुरातात्विक पर्यटक स्थल ।
- मध्य प्रदेश में विश्व धरोहर स्थल ।
- मध्य प्रदेश के प्रमुख जनजातीय व्यक्तित्व ।
(3) भारत का भूगोल
- पर्वत , पहाड़ियां , पत्थर , नदियां और झीलें ।
- जलवायु घटनाएं अल नीनो , ला नीनो , दक्षिणी दोलन पश्चिमी विक्षोभ , जलवायु परिवर्तन के परिणाम ।
- प्राकृतिक संसाधन वन , खनिज , जल संसाधन ।
- प्रमुख फसलें , खाद्य सुरक्षा , हरित क्रांति दूसरी हरित क्रांति की रणनीतियां ।
- ऊर्जा के पारम्परिक खतरे और आपदाएं , भारत में प्रमुख चक्रवात ।
- जनसँख्या वृद्धि वितरण एवं घनत्व ग्रामीण – नगरीय प्रवास ।
(4) मध्य प्रदेश का भूगोल
- वन , वनोपज , नदियाँ , पहाड़ , पहाड़ियां और पठार ।
- जलवायु , ऋतुएं , तापमान, वर्षा ।
- प्राकृतिक संसाधन – मिट्टियाँ , प्रमुख खनिज संसाधन ।
- प्रमुख फसलें , जल संसाधन , सिचाई और सिचाई परियोजनाएं
- ऊर्जा के पारम्परिक और गैर पारम्परिक स्त्रोत ।
- मध्य प्रदेश के प्रमुख उद्योग ।
- जनसँख्या वृद्धि वितरण एवं घनत्व , नगरीकरण ।
(5) भारत एवं मध्यप्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था
- संविधान सभा
- संघीय कार्यपालिका , राष्ट्रपति एवं संसद
- सर्वोच्च न्यायालय एवं न्यायायिक व्यवस्था
- संवैधानिक संशोधन
- नागरिको के मौलिक अधिकार , कर्त्तव्य एवं राज्य के नीति निदेशक सिद्धांत
- राष्ट्रिय एवं प्रादेशिक संवैधानिक / सांविधिक आयोग एवं संस्थाएं
- मध्य प्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था ( राज्यपाल , मंत्रिमंडल , विधानसभा , उच्च न्यायालय )
- मध्य प्रदेश में त्रिस्तरीय पंचायती राज एवं नगरीय प्रशासन व्यवस्था
- मध्य प्रदेश में सुशासन ( अभिशासन व्यवस्था )
(6) भारत एवं प्रदेश की अर्थव्यवस्था
- भारतीय अर्थव्यवथा में मध्य प्रदेश की वर्तमान स्थिति
- मध्य प्रदेश की जनसँख्या एवं मानवीय संसाधनों का विकास – शिक्षा स्वास्थ्य एवं कौशल
- सतत विकास लक्ष्यों में मध्य प्रदेश की स्थिति
- मध्य प्रदेश में कृषि , उद्योग , ऍम एस ऍम इ एवं अधोसंरचना का विकास
- आत्मनिर्भर मध्य प्रदेश एक जिला एक उत्पाद ( ओ डी ओ पी )
- मध्य प्रदेश में बौद्धिक सम्पदा अधिकारों ( आई पी आर ) की प्रगति
- भारतीय अर्थव्यवस्था की नवीन प्रवृत्तियां कृषि उद्योग एवं सेवा क्षेत्र
- वित्तीय संस्थाएं रिज़र्व बैंक , वाणिज्यिक बैंक , सेबी , गैर बैंकिंग वित्तीय संस्थाएं
- भारत की विदेशी व्यापार की नीतियां एवं G-20 , सार्क तथा आसियान
(7) विज्ञान पर्यावरण एवं स्वास्थ
- विज्ञान की प्रमुख शाखाओं का प्रारम्भिक ज्ञान
- भारत के प्रमुख वैज्ञानिक संसथान और उनकी उपलब्धियां
- उपग्रह एवं अंतरिक्ष प्रौद्योगिकी , अंतरिक्ष विज्ञान के क्षेत्र में भारत की उपलब्धियां
- मानव शरीर संरचना
- पोषण, आहार , पोषक तत्त्व एवं कुपोषण
- अनुवांशिक रोग , सिकिल सेल एनिमिया कारण प्रभाव निदान एवं कार्यक्रम
- स्वास्थ नीति एवं कार्यक्रम , संक्रमण रोग उनकी रोकथाम एवं स्वास्थ सूचक
- सतत विकास की अवधारणा एवं एस डी जी
- पर्यावरणीय कारक, पारिस्थिकीय तंत्र एवं जैव विविधता
- प्रदुषण , प्राकृतिक आपदाएं एवं प्रबंधन
(8) अंतर्राष्ट्रीय,राष्ट्रीय,एवं मध्यप्रदेश की समसामयिक घटनाएं
- अंतर्राष्ट्रीय समसामयिक घटनाएं
- राष्ट्रिय समसामयिक घटनाएं
- मध्य प्रदेश की समसामयिक घटनाएं
(9) सूचना एवं संचार प्रौद्योगिकी
- कंप्यूटर का आधारभूत ज्ञान
- इलेक्ट्रॉनिकी ,सूचना एवं संचार प्रौद्योगिकी
- रोबोटिक्स , अर्टिफिशियल इंटेलीजेन्स एवं साइबर सिक्योरिटी
- इ – गवर्नेंस
- इंटरनेट तथा सोशल नेटवर्किंग प्लेटफॉर्मस
(10) मध्य प्रदेश की जनजातियां विरासत , लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य
- मध्य प्रदेश में जनजातियों का भौगोलिक विस्तार , जनजातियों से सम्बंधित संवैधानिक प्रावधान
- मध्य प्रदेश की प्रमुख जनजातियां , विशेष पिछड़ी जनजातियां एवं घुमन्तु जातियां , जनजातियों के कल्याण के लिए योजनाएं
- मध्य प्रदेश की जनजातीय संस्कृति परम्पराएं , विशिष्ट कलाएँ , त्यौहार ,उत्सव , भाषा , बोली एवं साहित्य
- मध्य प्रदेश की जनजातियों का भारत के स्वतन्त्रा संग्राम में योगदान एवं राज्य के प्रमुख जनजातीय व्यक्तित्व । मध्यप्रदेश में जनजातियों से सम्बंधित प्रमुख संस्थान , संग्रहालय , प्रकाशन
- मध्य प्रदेश की लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य
राज्य सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा पाठ्यक्रम
Syllabus MPPSC 2025-2026
द्वितीय प्रश्नपत्र – सामान्य अभिरुचि परिक्षण
- बोधगम्यता ।
- जीवन शैली , प्रतिबल ।
- संचार कौशल
- तार्किक कौशल एबीएम विश्लेषणात्मक क्षमता ।
- निर्णय लेना एवं समस्या समाधान ।
- सामान्य मानसिक योग्यता
- आधारभूत सांख्यायन ( संख्याएं एवं उनके सम्बन्ध , विस्तार क्रम आदि दसवीं कक्षा का स्तर ), आंकड़ों का निर्वचन ( चार्ट, ग्राफ तालिका आंकड़ों की पर्याप्तता आदि दसवीं कक्षा का स्तर )
- हिंदी भाषा ने बोधगम्यता कौशल ( दसवीं कक्षा का स्तर)
टिप्पणी – दसवीं कक्षा के स्तर के हिंदी भाषा के बोधगम्यता कौशल से सम्बंधित प्रश्नो का परिक्षण , प्रश्नपत्र में केवल हिंदी भाषा के उद्धरणों के माध्यम से , अंग्रेजी अनुवाद उपलब्ध कराये बिना किया जायेगा ।
टीप – इस सिलेबस को लिखने में पर्याप्त सतर्कता बरती गई है , फिर भी इसे MPPSC की अधिकृत वेबसाइटhttp://mppsc.mp.gov.in से मिला लें ,
MPPSC की तैयारी से जुडी अन्य महत्वपूर्ण जानकारी के लिए विजिट करें हमारी वेबसाइट https://mppscexam.com